“მოძრაობა და მარტო მოძრაობა არის, ჩემო თერგო, ქვეყნის ღონისა და სიცოცხლის მიმცემი“ – კარგად უთქვამს ილიას, მაგრამ მოძრაობაც არის და მოძრაობაც. არის ისეთიც, დიდებულად რომ მოვარდება, ყველაფერ ძველს წალეკავს და ახალ წესრიგს დაამყარებს. ბიზნესში ასეთ ცვლილებებს რევოლუციური, “Disruptive” ინოვაციები აკეთებენ.

მიუხედევად იმისა, რომ აღნიშნული ტერმინი საკმაოდ ფართოდ არის გავრცელებული, ხშირად არასწორად გამოიყენება და ყველა ტიპის ინოვაციას მიუსადაგებენ, რამაც შესაძლოა მცდარ სტრატეგიამდე მიიყვანოს ბიზნესი. მიმდინარე სტატიაში მოგიყვებით “Disruptive” თეორიის შესახებ, რომლის ავტორიც არის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი მოაზროვნე მენეჯმენტის მიმართულებით – Clayton Christensen და განვიხილავ ქართულ მაგალითებს.

როგორც თეორია გვეუბნება, რევოლუცია ბიზნესში არის პროცესი როდესაც პატარა, შედარებით მცირე რესურსების მქონე კომპანია წარმატებით უპირისპირდება არსებულ ბიზნესს. ამას კი აკეთებს შემდეგი სტრატეგიით – მაშინ, როდესაც არსებული ბიზნესები მთლიანად ფოკუსირებული არიან მაღალმომგებიან სეგმენტზე, მათ უყურადღებოდ რჩებათ მომხმარებლის ნაწილი. სწორედ ამ, ნაკლებად მნიშვნელოვან მომხმარებელზე ორიენტირებით, ქმნიან კომპანიაები ახალ პროდუქტს, რომელიც შეიცავს ძირითად მახასიათებლებს და ამავდროულად არის უფრო იაფი. პირველ ეტაპზე კონკურენტები მსგავს პროდუქტს ნაკლებად აქცევენ ყურადღებას, მაგრამ, როდესაც მათი მომხმარებლებიც დაიწყებენ ახალი პროდუქტის ათვისებას, მოქმედება უკვე დაგვიანებულია და გამარჯვება რჩება „რევოლუციონერებს“.

შესაძლოა საწყის ეტაპზე თეორია ცოტა რთულად გეჩვენებათ, ამიტომ მარტივად რომ ვთქვათ, “Disruptive Innovation”  არის პროდუქტი რომელიც უფრო მარტივია მაგრამ ძველი ფუნქციები შენარჩუნებული აქვს, უფრო იაფია ვიდრე კონკურენტების პროდუქცია, და საწყის ეტაპზე მიზნად ისახავს ისეთი მომხმარებლის დაკმაყოფილებას, ვისთვისაც პროდუქტი ნაკლებად ხელმისაწვდომი იყო.

გადავხედოთ ქართულ ბიზნესს და ვნახოთ, რომელ სექტორში შეიძლება მოხდეს რევოლუცია.

კორონა ვირუსმა და შეზღუდვებმა დააჩქარა გაციფრულების პროცესი, შესაბამისად ქართულმა ფარმაცევტულმა კომპანიებმაც დაიწყეს პროდუქციის  ონლაინ გაყიდვები, ტელეფონით შეკვეთის მიღება და სახლში მიწოდება. სექტორში დასაქმებული ადამიანების გაწეული შრომა დასაფასებელია, კომფორტიც კარგია, მაგრამ ამ ყოველივეს რევოლუციურ ცვლილებებს ნამდვილად ვერ დავარქმევთ. ეს უფრო არის მდგრადი ინოვაცია, რაც გულისხომობს იმას, რომ არსებული სერვისი გაუმჯობესდა. მაგრამ წამლების ფასები კვლავ უცვლელი რჩება.

“Disruptive” სტრატეგიის გამოყენება კი შესაძლებელი იქნება, სრული გაციფრულების შემთხვევაში. მაგალითად, თუ ფარმაცევტული ბაზრის ერთ-ერთი მოთამაშე გადაწყვეტს აფთიაქების რაოდენობა დაიყვანოს მინიმუმამდე, გადაერთოს ონლაინ და მობაილ გაყიდვებზე, საშუალება მიეცემა შეამციროს იჯარის და მარაგების ხარჯები (სავარაუდოდ რამდენიმე მილიონის ეკონომიას გააკეთებს ყოველწლიურად).  შემცირებული ხარჯებით კი შეძლებს წამლებზე ფასების დაწევას.

თავდაპირველად ეს ყოველივე გამოიწვევს გაყიდვების შემცირებას და კლიენტების გარკვეული ნაწილის დაკარგვას, მაგრამ საშუალოვადიან პერიოდში შემცირებული ფასები და მზარდი დიჯიტალიზაცია მიიზიდავს მომხმარებელს, რასაც მოჰყვება ბაზრის ხელახალი გადანაწილება. მაგრამ, როგორც მაკიაველი ამბობს – „არ არსებობს უფრო ძნელი და წარმატების თვალსაზრისით უფრო საეჭვო საქმე, ვიდრე ახალი წესრიგის დაფუძნებაა. რადგან სიახლის დამნერგავს მტრად ექცევა ყველა, ვისთვისაც ხელსაყრელი იყო ძველი წესრიგი, ხოლო ისინი, ვისთვისაც პირიქით, ახალი უფრო ხელსაყრელი იქნებოდა, ძალზე დუნედ და გაუბედავად იცავენ მას“. მოკლედ, სექტორში სტაბილურობაა, ყველაფერი გეგმის მიხედვით მიდის, შესაბასად ნაკლებად მოსალოდნელია, რომ რომელიმე კომპანია რადიკალურ ცვლილებებზე ფიქრობდეს.

გადავხედოთ საბანკო სექტროსაც და ვნახოთ არის თუ არა რევოლუციური ინოვაცია, ამ ეტაპზე ერთადერთი მთლიანად ციფრული ბანკი საქართველოში.

პირველი მაჩვენებელი ეს არის პროდუქტის სიმარტივე. სფეისი იყო პირველი ბანკი, რომელმაც დანერგა სახის ამოცნობის სისტემა, ბანკში მიუსვლელად შესაძლებელი გახადა ანგარიშის გახსნა და სრული საბანკო სერვისის მიღება მინიმალურ დროში. მიუხედავად იმისა, რომ სხვა ბანკებმაც დაიწყეს აღნიშნული პროდუქტების დანერგვა, შეგვიძლია ვთქვათ – სიმარტივის პირობა დაკმაყოფილებულია.

მეორე, ეს არის პროდუქტის ფასის შემცირება. ანგარიშის მომსახურების საკომისიო ბანკს არ აქვს, სესხის დამტკიცების და წინსწრების საკომისიოებიც მოხსნილია, მაგრამ სესხის რეალურ საპროცენტო განაკვეთს თუ შევადარებთ კონკურენტების ფასებს ვერ ვიტყვით, რომ მნიშვნელოვანი ცვლილება გვაქვს. შესაბამისად მეორე პირობას მხოლოდ ნაწილობრივ აკმაყოფილებს.

ბოლოს გავაანალიზოთ სტრატეგია. “Disruptive Innovation” ფოკუსირებულია ისეთ მომხმარებელზე, რომელსაც ნაკლები ყურადღება ეთმობოდა ან საერთოდ არ შეეძლო პროდუქტის მოხმარება. სფეისის შემთხვევაში საკრედიტო პროდუქტებით სარგებლობა შეუძლია მას, ვისაც სერვისი მიღება ნებისმიერ ბანკში შეეძლო, ანუ აქვს დადასტურებული შემოსავალი და კარგი საკრედიტო ისტორია. ეს გარკვეულწილად მკაცრად რეგულირებული სექტორით არის განპირობებული, მაგრამ გამოუყენებელი შესაძლებლობები მაინც არსებობს. ასე რომ, სტრატეგიას ნამდვილად ვერ დავარქმევთ რევოლუციურს.

პირობები განვიხილეთ, რაც შეეხება იმას, არის თუ არა სფეისი “Disruptive Innovation”, ეს უკვე მკითხველმა გადაწყვიტოს.