პოსტკრიზისულ პერიოდში, COVID-19- ის მიერ გამოწვეული ეკონომიკური რეცესიის ფონზე, მნიშვნელოვანი ხდება ბიზნესის აღდგენის მოლოდინები და ტემპები. 30 მარტს „თიბისი კაპიტალმა“ მაკროსექტორული მიმოხილვის ანგარიში გამოაქვეყნა, რომელშიც ბიზნესსფეროზე პანდემიის მოსალოდნელი გავლენები მიმოიხილა.
ვაქცინაციის პროცესთან ერთად, მეტად დაზარალებულ ინდუსტრიებში აქციების ფასების დინამიკა აღდგენის პროცესზე მიუთითებს. აქციების ფასები კრიზისამდელ მაჩვენებელს დაუახლოვდა, მაგალითად, ავიაციის, ნავთობის/გაზისა და კომერციული უძრავი ქონების სექტორებში. თუმცა სავარაუდო სცენარის მიხედვით, საბოლოო ჯამში, სექტორების უმეტესობა კრიზისამდელ პოზიციას 2022 წლისთვის დაუბრუნდება.
ამ ზოგადი მოლოდინის მიუხედავად, მაგალითად, სასტუმროების ბიზნესში 2019 წლის მაჩვენებლებთან დაბრუნება მხოლოდ 2023 წლისთვის ივარაუდება. მოსალოდნელია, რომ როგორც ადგილობრივ, ისე საერთაშორისო დონეზე გამძაფრებული კონკურენციის პარალელურად, სასტუმროების ფასების აღდგენას შედარებით მეტი დრო დასჭირდება. უფრო კონკრეტულად, მიმდინარე წელს სასტუმროების საშუალო დატვირთულობის მაჩვენებელი კრიზისამდელ პერიოდთან შედარებით დაახლოებით 60%-ით ნაკლები იქნება. მიუხედავად ამისა, 2021 წლის პირველივე კვარტალში, ფრენების აღდგენის პარალელურად, სასტუმროების ფაქტობრივი დატვირთულობის მაჩვენებლის ზრდის ტენდენცია თებერვალ-მარტის შუალედში უკვე შეინიშნება.
2020 წელთან შედარებით ცვლილებები უძრავი ქონების ბაზარზეც ხდება. თბილისის საცხოვრებელი უძრავი ქონების სექტორში, როგორც ახალ, ასევე ძველ ბინებზე, მოთხოვნის გარკვეული გაუმჯობესება თვალსაჩინოა. ქირა შემცირებას განაგრძობს. თებერვლის მონაცემებით, აშშ დოლარში გამოხატული ქირის შემცირებამ 26.4% შეადგინა. ამავე პერიოდში თბილისის საცხოვრებელი უძრავი ქონების ფასებმა 5.4% -ით იკლო. ქირის მკვეთრი ვარდნის მიუხედავად, რეგიონის დედაქალაქებთან შედარებით, თბილისში ქირის შემოსავლიანობა კვლავ მაღალი რჩება, რაც უძრავი ქონების საინვესტიციო ღირებულების მიმზიდველობაზე მიუთითებს. თბილისთან შედარებით კი ბათუმში საცხოვრებელი უძრავი ქონების გაყიდვები მკვეთრად შემცირდა, რაც დიდწილად არარეზიდენტების მხრიდან საინვესტიციო მოთხოვნის კლებას უკავშირდება.
აღნიშნულის გათვალისწინებით, საცხოვრებელი უძრავი ქონების სექტორში შედარებით სწრაფი აღდგენის ტემპი თბილისში, ბათუმისგან განსხვავებით, მეტადაა მოსალოდნელი. იპოთეკურ სესხებზე მოთხოვნის ეტაპობრივი გაჯანსაღება, გზავნილის ძლიერი ზრდის ტემპი, გაუმჯობესებული სამომხმარებლო განწყობები და საინვესტიციო მოთხოვნის ნორმალიზება სექტორის აღდგენის პროცესს მეტად შეუწყობს ხელს. თუმცა ისიც გასათვალისწინებელია, რომ კურსის გაზრდილი მერყეობა მოკლევადიან პერიოდში რისკს მაინც წარმოადგენს.
რაც შეეხება კომერციულ უძრავ ქონებას, აქაც, მობილობის აღდგენასთან ერთად, გაუმჯობესებაა მოსალოდნელი. 2020 წელს ბრუნვის შემცირება ძირითადად იჯარის განაკვეთის შემცირებით იყო განპირობებული. საოფისე ფართებში შემოსავლების შედარებით ნაკლები ვარდნა დაფიქსირდა. ამასთან, ვინაიდან დასაქმებულთა მნიშვნელოვანი წილი დისტანციურად მუშაობას არჩევს, ეს საოფისე ფართებზე მომდევნო წლებშიც ნაკლებ მოთხოვნას განაპირობებს. ამის პარალელურად, სასაწყობო მეურნეობები კრიზისით შედარებით ნაკლებად დაზარალდნენ და ძირითადად მაღალ დატვირთულობის მაჩვენებელთან ერთად, იჯარის ფასებიც მაღალ დონეზე შეინარჩუნეს.
შეზღუდვების პირობებში, მკვეთრი ვარდნა ფიქსირდებოდა ტანსაცმლის, ავეჯისა და ელექტრონიკის გაყიდვებშიც. ამასთან, ელექტრონიკის გაყიდვები მეტად მდგრადი აღმოჩნდა, შედარებით ძლიერი მოთხოვნის და ელ-კომერციის ეფექტიანად მართვის ფონზე. ელექტრონიკისა და ავეჯის გაყიდვები მოსალოდნელია, 2019 წლის დონეს 2021 წელს დაუბრუნდეს. ამასთან, ტანსაცმელსა და აქსესუარებში აღდგენა შედარებით გვიან მოხდება სექტორის ტურიზმზე მეტი დამოკიდებულების გამო. გაყიდვებში ელ-კომერციის წილის მკვეთრი ზრდის შემდგომ 2021 წელს ნორმალიზაციაა მოსალოდნელი. ამასთან, გამართული ონლაინსერვისები კრიზისულ ეპიზოდებში სექტორის მოთამაშეებს კონკურენტულ უპირატესობას მისცემს.
დატოვე კომენტარი
