რუსეთის, თურქეთისა და ირანის მოქმედებები “სამაიას” ნამდვილად არ ჰგავს; დაიმახსოვრეთ ჩემი სიტყვა, ბევრი თქვენგანი, ახლო მომავალში, მათ შორის ურთიერთობების გაუარესებასაც აუცილებლად ნახავს.

ვიკიპედიას განმარტებით, “სამაია” წარმართობის დროინდელი საფერხულო ცეკვაა, რომელსაც ქალთა, ვაჟთა ან შერეული ჯგუფები ასრულებდნენ “ძეობის” დროს. სულხან საბა ორბელიანის განმარტებით, ტერმინი სამა ანუ სამაია აღნიშნავს “როკვას, შუშპარს”. ამჟამად გავრცელებული სამაია სამეულის პრინციპზეა აგებული და სრულდება ქალთა სამეულის მიერ. სუხიშვილების არაჩვეულებრივი შესრულებით “სამაიას” შემხედვარე საერთოდ აღარ მოგინდება კაცს არც პოლიტიკაზე და, მით უმეტეს, არც რაიმე დაპირისპირებაზე წერა, მაგრამ საერთაშორისო პოლიტიკას თავისი წესები და ცეკვები აქვს. ადრეც დამიწერია, ხან ეს არის ცეკვა მგლებთან, ხან ტანგო ორისთვის, ხანაც კიდევ ხორუმი. ისევე, როგორც ყველა სხვა ცეკვაში, “სამაიას” შესრულებისას განსაკუთრებული მნიშვნელობა მოძრაობების სინქრონიზაციას, მოცეკვავეთა ერთმანეთთან იდეალურ შეწყობას ენიჭება. შეიძლება ცეკვა არ იყოს ძალიან რთული ილეთებით დახუნძლული, მაგრამ თუ ყველა მოძრაობა არ არის ერთი ცოცხალი ორგანიზმივით აწყობილი, სანახაობა და შესაბამისად წარმატებაც არ შედგება.

ასეა დიდ პოლიტიკაშიც. განაცხადი კი შეიძლება გააკეთო “სამაიაზე”, მაგრამ საბოლოო ჯამში კრილოვის გედი, კიბო და ქარიყლაპია გამოგივიდეს. რა გამოუვათ რუსეთს, ირანს და თურქეთს ამას დრო გვიჩვენებს, მაგრამ “სამაია” რატომ გადაწყვიტეს, ამას მე შევეცდები, რომ ჩვენს ბლოგში ავხსნათ და აღგიწეროთ.

კაცმა რომ თქვას, განსაკთრებული ურთიერთპატივისცემით და სიყვარულით ერთმანეთის მიმართ არასდროს გამოირჩეოდნენ. უფრო მეტიც, მრავლად იყო თითოეული მათგანის ორმხრივ ურთიერთობებში უაღრესად მწვავე და კრიზისული მომენტები, თანაც არცთუ ისე დიდი ხნის წინ. რაც თავი მახსოვს (და ისტორიას გაცილებით უფრო მეტი ახსოვს), თურქეთი და მეფის რუსეთი, თურქეთი და საბჭოთა კავშირი და ისევ თურქეთი და რუსეთი, სულ ერთმანეთს ეომებოდნენ და ექიშპებოდნენ. სულ რამდენიმე წლის წინ, როდესაც თურქეთმა რუსული მოიერიშე თვითმფრინავი ჩამოაგდო და რუსი სამხედრო მოკლა, ვითარება უკიდურესად დაიძაბა და “სამაია” კი არა, “ხანჯლური” თითქოს გარანტირებულიც კი გვქონდა. შეწყდა რუსი ტურისტების ნაკადი თურქეთში, დაიკეტა რუსული ბაზარი თურქული პომიდვრებისთვის და ა.შ. თანაც, არ დაგვავიწყდეს, რომ ორივე ქვეყანას ამბიციური და “ძლიერი ხელით” მართვის მიმდევარი ლიდერები უდგანან სათავეში. ვ. პუტინსაც და რ. ერდოღანსაც სრული კონტროლი აქვთ დამყარებული ქვეყნის შიგნით, განმტკიცებული აქვთ მაქსიმალურად საკუთარი ძალაუფლება და პრეტენზიას აცხადებენ თანამედროვე მსოფლიო პოლიტიკაში წამყვან როლებზე. ამ ამბიციას ორივე ქვეყანას ისიც უმაგრებს, რომ რუსეთს გააჩნია შთამბეჭდავი ბირთვული არსენალი, თურქეთს კი მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი შეიარაღებული ძალები. მოკლედ, მოლოდინი იმისა, რომ რუსეთი და თურქეთი სამკვდრო-სასიცოცხლო ბრძოლაში ეკვეთებოდნენ ერთურთს, არ გამართლდა. უფრო მეტიც, პროგნოზების საპირისპიროდ ნატო-ს წევრ თურქეთსა და ნატო-ს მტერ რუსეთს შორის “სასიყვარულო ურთიერთობების” ახალმა ტალღამ იფეთქა. შედეგად მივიღეთ ის, რომ დღეს უკვე დასრულებულია რუსული ჰაერსაწინააღმდეგო თავდაცვის სისტემების “ს-400”-ების შეძენაზე მოლაპარაკებები და მიმდინარე წლის ზაფხულში, მხარეთა შეთანხმებით ვადაზე ადრე, დაიწყება სისტემების პირველი პარტიების მიწოდება თურქეთისთვის. უფრო მეტიც, რ. ერდოღანი “ს-500”-ების შეძენაზე მოლაპარაკებების დაწყებასაც აანონსებს. სრული იდილიაა ენერგეტიკაშიც. “თურქული ნაკადის” მშენებლობაც მაქსიმალური ტემპებით ხორციელდება. ასე რომ, ახლო მომავალში ჩვენი ორი მეზობლის სტრატეგიული პარტნიორობა სრულიად ახალ საფეხურზე აღმოჩნდება. ამას ქვია მეზობლები კარისაო, ალპარსლან და ლარისაო. მაშ! აშშ-ს რომელმა ადმინისტრაციამ დაუშვა სტრატეგიული შეცდომა და რა ეტაპზე “გაეპარა” თვალსა და ხელს შუა აშშ-ს მოკავშირე თურქეთი, ამის გაანალიზება საექსპერტო წრეებისთვის და ისტორიკოსებისთვის მიმინდვია, მაგრამ ფაქტი სახეზეა: ნაცვლად ნატო-ში თავსებადი ამერიკული “პეტრიოტ”-ის სისტემებისა, ალიანსის წევრი სახელმწიფო საკუთარ საჰაერო უსაფრთხოებას უზრუნველყოფს მოწინააღმდეგე რუსეთის მიერ მიწოდებული ტექნიკით. ეს კი უახლოეს მომავალში სერიოზულ სირთულეებს შეუქმნის როგორც უშუალოდ ამერიკის შეერთებულ შტატებს, ისე მთლიანად ჩრდილოატლანტიკურ ალიანსს. ასე რომ, აშშ-ს ბოლოდროინდელი დიპლომატიური ძალისხმევა “ფ-35” თვითმფრინავებისა და “პეტრიოტის” სისტემების მიყიდვასა და რუსულ შეიარაღებაზე უარის თქმაზე ძალიან დაგვიანებული იყო.  ახლა უფრო იმაზეა საფიქრალი, როგორ შეძლებენ, და შეძლებენ თუ არა საერთოდ, ახალი რეალიების გათვალისწინებით, ნატო-ს წევრი სახელმწიფოები სრულფასოვან თანამშრომლობას, განსაკუთრებით საჰაერო თავდაცვის სფეროში. 

რუსეთისა და ირანის “ხმებში” შეწყობა უფრო მარტივად გასაგებია: მიუხედავად მათ შორის არსებული კონკურენციისა ახლო აღმოსავლეთსა თუ კასპიის ზღვის აუზში, მათ არათუ რაიმე სამოკავშირეო  ვალდებულებები უქმნით პრობლემას, არამედ პირიქით, ამერიკის შეერთებული შტატების მიმართ სიძულვილი ამოძრავებთ და აერთიანებთ.

რეგიონული ლიდერობის ამბიციებმა, რაც ყველაზე მკაფიოდ სირიაში მიმდინარე საომარ მომქედებებსა და პროცესებში გამოჩნდა, ისევე როგორც აშშ-თან სხვადასხვა ხარისხის, მაგრამ მაინც კონფრონტაციამ, მოლაპარაკების ერთ მაგიდასთან დასვა ასევე ძლიერი მმართველი ერდოღანი და შედარებით ზომიერად ცნობილი როუჰანი.

ბედის ირონიით, ეს სამი ქვეყანა ე.წ. “ასტანის პროცესში” სირიამ შეყარა და სირიის გამო უთანხმოებამვე შეიძლება გაყაროს მათი გზები. საქმე იმაშია, რომ თურქეთს აინტერესებს სირიის ჩრდილო-დასავლეთი. არა მხოლოდ აინტერესებს, არამედ კონკრეტულადაც მოქმედებს. სამხედრო ოპერაციებსაც ახორციელებს და ამჟამად მყიფე მშვიდობის უზრუნველსაყოფად სირიის ტერიტორიაზე სწორედ მისი კონტიგენტი პატრულირებს.

ირანი პოზიციების გასამყარებლად მთელი ამ ხნის მანძილზე დროს არ კარგავდა. ახლა კი უკვე აქტიურად გადავიდა მისი კონტროლის ქვეშ ადგლობრივი მებრძოლებისგან სამხედრო დაჯგუფების ფორმირებაზე. ასეთი ტიპის დაჯგუფებები ირანმა უკვე შექმნა ერაყსა და იემენში. ცოტა ხნის წინ თეირანში უმაღლეს დონეზე უმასპინძლეს სირიის რეჟიმის ლიდერს ასადს და სამხედრო მხარდაჭერასთან ერთად 200 ათასი სახლის მშენებლობასაც დაჰპირდნენ.

ირანის ასეთი აქტივობა არანაირად არ ჯდება რუსეთის ინტერესებში. თანაც მაშინ, როდესაც აშშ-მ განაცხადა საკუთარი სამხედრო კონტიგენტის სირიიდან გაყვანის თაობაზე. რუსეთმა თავისთვის ალბათ კიდეც გადაწყვიტა, რომ ბრძოლა მოგებულია და ახლო აღმოსავლეთში უმნიშვნელოვანესი გამარჯვება მოპოვებულია. ნურას უკაცრავად!

რა თქმა უნდა, არ უნდა გამოგვრჩეს მხედველობიდან ისრაელი, რომელიც ყველასთან მეგობრობისთვის მზადაა ირანის წინააღმდეგ, ირანის დასაზიანებლად და დასასუსტებლად. ბ. ნეთანიაჰუს გახშირებული ვიზიტებიც რუსეთში სწორედ ამაზე მეტყველებს. უფრო მეტიც, ბოლო ვიზიტის დროს, გავრცელებული ინფორმაციით, რუსეთის პრეზიდენტს იმაზეც კი შეუთანხმდა, რომ ერთობლივი სამუშაო ჯგუფი შექმნან სირიიდან უცხო ქვეყნის შეიარაღებული ძალების გაყვანის უზრუნველსაყოფად. წარმომიდგენია რეები იხარშება “მოსაადის” (ისრაელის დაზვერვა), ირანის ისლამური რევოლუციის მცველთა კორპუსის, თურქეთისა და რუსეთის სპეცსამსახურებისა და დიპლომატების თავებში. 

მოკლედ, ჩემო ძვირფასო მკითხველო, აშშ-ს სირიაში სამხედრო ყოფნა მინიმუმამდე კი დაჰყავს, მაგრამ რუსეთის, თურქეთისა და ირანის მოქმედებები “სამაიას” ნამდვილად არ ჰგავს; დაიმახსოვრეთ ჩემი სიტყვა, ბევრი თქვენგანი, ახლო მომავალში, მათ შორის ურთიერთობების გაუარესებასაც აუცილებლად ნახავს.