პურის პრობლემა ჩემთვის მატერიალური პრობლემაა,
მაგრამ ჩემი ახლობლების, ყველა ადამიანის პურის
პრობლემა სულიერი, რელიგიური საკითხია.

ნიკოლაი ბერდიაევი

წინამდებარე ბლოგით ვასრულებ ბლოგების მოკლე სემინარს  კაპიტალიზმისა და რელიგიის შესახებ. ხსენებული თემატიკის ბოლო ბლოგს დასკვნის ხასიათი მივეცი.

ჩემი აზრით, ქრისტიანობის თანამედროვე სოციალური სწავლება არ უარყოფს ბიზნესს და გამდიდრებას per se, მაგრამ კრიტიკულად ეკიდება ეკონომიკური საქმიანობის მოტივაციასა და ფორმებს – კომერციული საქმიანობის ის სახეობები, რომლებიც პრაგმატიზმისა და ტექნოლოგიური სრულყოფის გზაზე კარგავს შრომის ადამიანურ განზომილებას და/ან ზიანს აყენებს ადამიანის ზნეობას და/ან არღვევს საზოგადოების სოციალურ ქსოვილს – მიიჩნევა ცოდვილ საქმიანობებად. ვფიქრობთ, რომ ასეთი მიდგომა ბიზნესის მიმართ ეყრდნობა არა ამ ქვეყნის მიღებას ან მის უარყოფას, არამედ მსოფლმიღებისა და მსოფლუარყოფის თავისებურ ერთდროულობასა და ანტინომიას.  არსებობს სახარებისეული პოზიცია: “ნუ შეიყვარებთ ამ ქვეყანას, ნურც ამქვეყნიურს რასმე: ვისაც ეს ქვეყანა უყვარს, მამის სიყვარული არ არის მასში” (1 იოანე 2:15). ჩემი აზრით, ზემოთქმული არ ნიშნავს მატერიალური სამყაროს უარყოფას, არც სამეურნეო საქმიანობის უკუგდებას. ალბათ საფიქრებელია, რომ “ნუ შეიყვარებთ ამ ქვეყანას” არ ნიშნავს “შეიძულეთ ეს ქვეყანა” ან ”უგულებელყავით ეს ქვეყანა”. ვფიქრობთ, იგულისხმება, რომ ადამიანი უკანმოუხედავად არ უნდა მიეჯაჭვოს  ამქვეყნიურ მატერიალურ სიკეთეებს. ქრისტიანობა უარყოფს ფასეულობათა ისეთ იერარქიას, სადაც დროებითი და წარმავალი აღმატებულია მუდმივსა და წარუვალზე. ქრისტიანული სწავლების მიხედვით, ასეთი იერარქია გაჩნდა ადამიანის პირველცოდვის შედეგად. ამის შემდეგ შრომა მოწოდებიდან გადაიქცა მკაცრ სასჯელად: „[…] მიწა დაიწყევლოს შენს გამო: ტანჯვით მიიღებდე მისგან საზრდოს მთელი სიცოცხლე […] პიროფლიანი ჭამდე პურს, ვიდრე მიწად მიიქცეოდე, რადგან მისგან ხარ აღებული, მტვერი ხარ და მტვრადვე მიიქცეოდე.“ (დაბადება 3:17,19). შრომა ხდება აუცილებელი გადარჩენისთვის, მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ შემოქმედებითი შრომა გაქრა. იგი აგრძელებს არსებობას, მაგრამ აუცილებელი და რუტინული შრომასთან ერთად.  შრომა უკვე თავისთავში აერთიანებს მოწოდებას და სასჯელს, მადლს და ტანჯვას.

ქრისტიანული სოციალური სწავლების თავისებურება იმაში მდგომარეობს, რომ ერთი მხრივ, ის არაა სოციალურ-ფილოსოფიური პარადიგმა (მაგალითად, ნეომარქსიზმი ან ლიბერალიზმი), ხოლო, მეორე მხრივ, ის არაა პოლიტიკური ან პარტიული დოქტრინა (მაგ., გერმანული ქრისტიანული დემოკრატია). სწავლებით იგი პრინციპულად არ ასახავს გარკვეული სოციალური წრეებისა თუ ფენების პოზიციებს და არ ისახავს პოლიტიკურ და ეკონომიკურ მიზნებს (რეალობაში კი საკმაოდ ბევრი გადაცდენაა, მაგრამ მე ვწერ იმის შესახებ, თუ რას ამბობს ქრისტიანული სოციალური სწავლება). ამავდროულად, ეკლესიებს აქვთ პოლიტიკური ქმედებების განხორციელების პოტენციალი და ეს, პარადოქსულად, პოლიტიკისგან დისტანცირებით ხდება. ეკლესია ზეპოლიტიკურია, მაგრამ ის არ რჩება პოლიტიკის მიღმა. ის არ ერევა პოლიტიკაში და ეკონომიკაში, თუმცა არ ტოვებს მას თავისი სულიერი მხარდაჭერის გარეშე.  ადამიანის ცხოვრებას აქვს როგორც ინდივიდუალური ეთიკური განზომილება, ასევე აქვს მაკროგანზომილებაც. ცალკეულ ადამიანს საქმე აქვს არა მხოლოდ ინდივიდებთან, არამედ ინსტიტუტებთან. სახელმწიფო თუ კორპორატიულ ბიუროკრატს დღეს კიდევ უფრო მეტი ბოროტების გაკეთება შეუძლია, ვიდრე გუშინ, რადგან დღეს ის იღებს გადაწყვეტილებას კიდევ უფრო უზარმაზარ და უსახურ სახელმწიფო თუ კორპორატიულ მაქინაში, რაც მას, მისი აზრით, გადაწყვეტილებისაგან მორალურად აშორებს. ზემოთქმულიდან გამომდინარე, სრულად გააზრებულია შემდეგი მიზნები: ეკონომიკურ ცხოვრებაში ქრისტიანული სამართლიანობის შეტანა, სოციალური ცხოვრების შესახებ ქრისტიანული პრინციპების გავრცელება და ბიზნესში ზნეობრივი კრიტერიუმების დანერგვისადმი მოწოდება. ეს არ ითხოვს ეკლესიის ჩართვას პოლიტიკაში, პირიქით, დისტანცირებით უფრო მეტის მიღწევა შეიძლება.

ვფიქრობთ, რომ დღეს არსებული დაპირისპირება თავისუფალი ბაზრისა და სოციალური ეკონომიკის (და სხვა) იდეოლოგიებს შორის, ეკლესიებს თავს ახვევს მისთვის უჩვეულო დილემას ხსენებულ სოციალურ-ეკონომიკურ მოდელებს შორის უპირატესის არჩევის თვალსაზრისით. ქრისტიანობა ნეიტრალურია რომელიმე ეკონომიკური დოქტრინის მიმართ. ამავე დროს აკრიტიკებს ყველა გადაცდომას. მაგალითად, ცნობს რა გლობალიზაციის თანმდევ ეკონომიკურ ზრდას, პარალელურად გაკრიტიკებულია ხსენებული პროცესით გამოწვეულ მზარდი ქონებრივი უთანასწორობა. გაკრიტიკებულია შეფარდება დახარჯულ შრომასა და მიღებულ მოგებას შორის არაადეკვატურობა: როგორც მაღალინტენსიური შრომა/დაბალი შემოსავლის კუთხის, ასევე დაბალინტენსიური შრომა/მაღალი შემოსავლის კუთხითაც. არსებობს წუხილი, რომ მსოფლიოში მატერიალური და ფინანსური რესურსები დისპროპორციულადაა გადანაწილებული. ასევე არსებობს წუხილი ბუნებრივი რესურსების უმოწყალო და სისტემატური ექსპლუატაციის გამო.

ამავდროულად, ქრისტიანობას აქვს თავისი სოციალური იდეალი, რომლის განხორციელება ამქვეყნად შეუძლებელია: „[…] მთელი ქვეყანა ბოროტებაშია დანთქმული.“ (1 იოანე 5:19) და ეკლესიამ ეს კარგად იცის. და მე ვეთანხმები იმას, რომ ზემოხსენებული იდეალი ასრულებს უმნიშვნელოვანეს ფუნქციებს: იგი არის აბსოლუტური ორიენტირი, ზუსტი საზომი და მუდმივად სწორი გზის მიმთითებელი: „ნათელი ბნელში ნათობს და ბნელმა იგი ვერ მოიცვა.“ (იოანე 1:5).