გასულ თვეში გამართულმა სამიტებმა, ერთობლივად მიღებულმა განცხადებებმა და შემაჯამებელმა დოკუმენტებმა ნათლად დაგვანახვა, რომ უახლოესი წლების განმავლობაში მთავარი კვადრატი, რომელშიც იმოძრავებს მსოფლიო, ასე გამოიყურება: აშშ-ჩინეთი-ევროკავშირი და რუსეთი. კვადრატის პირველი სამი კუთხე გასაგებიც არის და მათი უძლიერესი ეკონომიკებიდან გამომდინარე, ბუნებრივიც, ხოლო რაც შეეხება რუსეთს, ამ უკანასკნელმა წლების მანძილზე თავდაღმართში მყოფი, დაახლოებით ესპანეთის ზომის მქონე ეკონომიკის პირობებში ამ საპატიო შემადგენლობაში მოხვედრა შეძლო მხოლოდ საკუთარი ბირთვული არსენალისა და გლობალურად დესტრუქციულ მოთამაშედ დამკვიდრების ხარჯზე.
წლების მანძილზე დემოკრატიული თანამეგობრობა „იმედის თვალით“ შესცქეროდა ჩინეთს და მის მმართველ კომუნისტურ პარტიას, რომელსაც წელს 100 წელი შეუსრულდა, რომ იქნებ დადგეს მომენტი და ჩინეთმაც მიიღოს საერთაშორისო თამაშის წესები, გახსნას საკუთარი ეკონომიკა, ხელი აიღოს ინტელექტუალური საკუთრების მიტაცების მცდელობაზე და ა.შ. თუმცა განსაკუთრებული ილუზია, რომ ჩინეთი დემოკრატიულ სახელმწიფოდ გარდაიქმნებოდა და ადამიანის უფლებების დაცვის საკითხში მოწინავე რიგებში აღმოჩნდებოდა, არავის ჰქონდა. სიმართლე ვთქვათ: არც სურვილი ჰქონდათ და არც დიდი მონდომება, რომ ამ მიმართულებით სერიოზული ძალისხმევა დაეხარჯათ. ჩინეთთან ვაჭრობის, ჩინურ ბაზარზე შეღწევის და ჩინური ინვესტიციების საკუთარ ეკონომიკაში მოზიდვის ხიბლი ყოველთვის უკანა პლანზე სწევდა დემოკრატიული პრინციპების პირუთვნელად დაცვის აუცილებლობას.
ასე ხდებოდა, ვიდრე ჩინეთი არ იქცა მისი ამჟამინდელი ლიდერის, პრეზიდენტ სი ძინპინის თაოსნობით სახელმწიფოდ, რომელსაც აქვს ამბიცია და, რაც მთავარია, რეალური შანსი, უკვე მომავალი ათწლეულის ბოლოს გაუსწროს ამერიკის შეერთებულ შტატებს და გახდეს მსოფლიოს ნომერ პირველი ეკონომიკა; რომელიც აშშ-ის შემდეგ ყველაზე მეტს ხარჯავს შეიარაღებაზე, გამალებით აშენებს ახალ-ახალ ავიამზიდებს და ზრდის ბირთვულ არსენალს; რომელიც ტრილიონებს ხარჯავს „სარტყლისა და გზის“ ინიციატივის ფარგლებში მსოფლიო მასშტაბით და მოიპოვებს უსერიოზულეს გავლენას პრაქტიკულად ყველა კონტინენტზე, განსაკუთრებით კი ევროპაში; რომელიც წარმატებით ითვისებს კოსმოსს და…
ვიდრე ხმამაღლა არ ითქვა, რომ ჩინეთი არაადამიანურად ეპყრობა მუსლიმ უიღურებს სინძიანში; განაგრძობს წნეხს ლამებზე ტიბეტში; იმუქრება სამხედრო ოპერაციით ტაივანში; კომუნისტურ დიქტატურას ამყარებს ჰონგ-კონგში; არალეგიტიმურ პრეტენზიებს აცხადებს ტერიტორიებზე სამხრეთ ჩინეთის ზღვაში; არ ღალატობს ტრადიციებს ინტელექტუალური საკუთრების მიტაცებისა და ტექნოლოგიების სადაზვერვო დანიშნულებით გამოყენების საქმეში, დაბოლოს, რბილად რომ ვთქვათ, არ თანამშრომლობს მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციასთან 21-ე საუკუნის ყველაზე მძიმე გამოწვევის – კოვიდ-19-ის წარმოშობის მიზეზების გამოძიებაში.
ეს ისეთი ჩამონათვალია, რომლის გადაკითხვაც კი საკმარისია, რომ საქმეში ჩაუხედავმა ადამიანმა ხელაღებით თქვას: სასწრაფოდ დაირაზმოს თავისუფალი სამყარო, შეაჩეროს ჩინეთი და მოთოკოს მისი ამბიციები. რამდენად სწორი ფორმა იყო შერჩეული და სწორი ნაბიჯები გადადგმული ჩინეთის შესაკავებლად, აგრეთვე ევროპელი პარტნიორების ამ საქმეში გაამხანაგების თვალსაზრისით, ნამდვილად დავისა და მსჯელობის საგანია, მაგრამ სამართლიანობისთვის მაინც უნდა ითქვას: პირველი და ყველაზე ხმამაღალი განგაშის ზარი აშშ-ის 45-ე პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა შემოჰკრა. მისი ადმინისტრაციის მიერ განსაზღვრული პოლიტიკის კურსის ერთგული დარჩა პრეზიდენტი ბაიდენიც. თუმცა, წინამორბედისგან განსხვავებით, ჯო ბაიდენმა რადიკალურად განსხვავებული ურთიერთობები აირჩია ევროპელ მოკავშირეებთან. სამიტებმა დაადასტურა: აშშ დაბრუნდა, რასაც გულმხურვალედ მიესალმა ევროპაც, მაგრამ… სადამდე წაჰყვებიან პრეზიდენტ ბაიდენს მისი ევროპელი მოკავშირეები ჩინეთთან დაპირისპირებაში? „სისტემური გამოწვევა“ – ასე დაფიქსირდა ნატო-ს ისტორიაში პირველად მის შემაჯამებელ კომუნიკეში ჩინეთი. დაახლოებით ასეთივე იყო პირველი მოხსენიება დიდი შვიდეულის სამიტის შემაჯამებელ განცხადებაშიც. წარმომიდგენია, რა ძალისხმევად დაუჯდათ ამერიკელ დიპლომატებს ამ ტერმინებზე შეთანხმების მიღწევა და რა ფასი გადაიხადა ამ ყველაფერში აშშ-ის ახალმა ადმინისტრაციამ, ვინაიდან ევროკავშირს ჯერ კიდევ ძალიან ეძვირფასება ჩინეთთან სავაჭრო-ეკონომიკური ურთიერთობები, უფრო კონკრეტულად კი გასული წლის ბოლოს ჩინეთთან დადებული საინვესტიციო შეთანხმება. თუმცა საქმე მხოლოდ ევროკავშირშიც არ არის. თავად პრეზიდენტ ბაიდენის ადმინისტრაციასაც აქვს ერთი პრიორიტეტი, რომელში თანამშრომლობაც ჩინეთთან ძალიან ესაჭიროება. კლიმატი, კლიმატი და კიდევ ერთხელ კლიმატი – ეს არის თემა, რომელიც აშშ-ის მოქმედ ადმინისტრაციას გამოცხადებული აქვს მთავარ პრიორიტეტად და ამ მიმართულებით წარმატების მიღწევის ფასად შეიძლება ძალიან ბევრ რამეზე მისი მხრიდან კომპრომისის მომსწრენიც კი გავხდეთ.
სამიტების შემდეგ დაგეგმილი ბაიდენ-პუტინის შეხვედრის წინ იყო ბევრი სპეკულაცია, რომ აშშ-ის პრეზიდენტი ვლადიმირ პუტინს ჩინეთის წინააღმდეგ გაერთიანების შესახებ აუცილებლად დაელაპარაკებოდა. ამ მოსაზრებაზე საკმაოდ მწვავე რეაქციები იყო როგორც მოსკოვში, ისე პეკინში. ოფიციალური თუ ხელისუფლებასთან აფილირებული წყაროები გამორიცხავდნენ, რომ აშშ შეძლებდა რუსეთსა და ჩინეთს შორის დაპირისპირების გაღვივებას, ანუ იმავე სტრატეგიის გატარებას, რაც ნიქსონმა განახორციელა, ოღონდ მაშინ პირიქით – სუსტი ჩინეთის მონსტრი საბჭოთა კავშირის წინააღმდეგ მოსამხრობად.
ობიექტურობისთვის უნდა ითქვას, რომ არც ამერიკის შეერთებულ შტატებს აქვს რეიგანის ეპოქის დროინდელი პოზიციები; არც სი ძინპინია ლეონიდ ბრეჟნევი და არც ვლადიმირ პუტინია იმედისმომცემი პოტენციური მოკავშირე. იმის გათვალისწინებით, რაც პუტინმა სირიაში ასადთან ერთად ჩაიდინა, რაც მან საქართველოსა და უკრაინაში გაბედა, რაც მან მკვლელობები დაგეგმა და განახორციელა ევროპის ქალაქებში, რაც მან კიბერთავდასხმები მოაწყო აშშ-სა და ევროპაში; რაც მან „ხელი აფათურა“ აშშ-ის არჩევნებში და თუნდაც რასაც თავად რუსეთის შიგნით აკეთებს, წესით, წარმოუდგენელი უნდა იყოს რაიმე მოკავშირეობაზე საუბარი. ყველაზე დიდი, რისი მიღწევაც შეიძლება რუსეთთან, არის ბირთვულ შეიარაღებაზე კონტროლის არსებული მექანიზმების შენარჩუნება და ახალზე მოლაპარაკების დაწყება სტრატეგიული სტაბილურობის დიალოგის ფარგლებში. გარდა ამისა, შეიძლება ცოტა ხანი რუსეთმა თავი შეიკავოს კიბერთავდასხმებისგან, იმ 16 სტრატეგიულ ობიექტზე მაინც, რომლებიც ბაიდენმა პუტინს გადასცა. არც თქვენზე მოახდინა, ხომ, ამან განსაკუთრებული შთაბეჭდილება?! არ მიკვირს.
ამასობაში, ევროკავშირი კვლავინდებურად რჩება სტრატეგიულ გეოპოლიტიკურ შემოქმედებით ძიებაში. გეოპოლიტიკური ევროკომისია, სტრატეგიული ავტონომია, ევროპის არმია – მომიტევეთ, შეიძლება ვცდებოდე, მაგრამ ასე ვფიქრობ, რომ ეს ამბიციური განცხადებები კვლავაც დარჩება სიტყვებად და სურვილებად. ევროკავშირს აშშ-თან ძველებური ურთიერთობების აღდგენა კი გაუხარდა, მაგრამ ჩინეთის ისეთივე საფრთხედ შეფასება, როგორიც რუსეთია, მაინც გაუჭირდა. როგორც ინფორმირებული წყაროებიდან ირკვევა, 2019 წელს ჩინეთის სისტემურ მოწინააღმდეგედ გამოცხადებაც კი გამიზნული იყო ჩინეთთან ყოვლისმომცველ საინვესტიციო შეთანხმებაზე მოლაპარაკებების დასაჩქარებლად. პრინციპში, ანგელა მერკელმა თავის მიზანს აქაც მიაღწია და გერმანულ ინდუსტრიებს ხელსაყრელი პირობები შეუქმნა სამომავლოდ, მისი სავარაუდო შემცვლელი არმინ ლაშეტი კი შეიძლება მომავალში კიდევ უფრო ფრთხილი იყოს ჩინეთთან მიმართებით. ყოველ შემთხვევაში, მისი გამოხმაურება პრეზიდენტ ბაიდენის სტრატეგიაზე ნამდვილად ამაზე მიუთითებს: „გვინდა კი ჩვენ ჩინეთი, როგორც ახალი მოწინააღმდეგე?“ – გერმანელი პოლიტიკოსის განწყობები ამ კითხვაშიც ძალიან ნათლად გამოჩნდა.
აშშ-ის პრეზიდენტი თუ ცდილობს ჩინეთთან მიმართებით იმოქმედოს „ერთი ყველასთვის, ყველა ერთისთვის“ პრინციპით, ჩინეთის ლიდერიც მუშაობს „დაყავი და იბატონეს“ ისტორიული წესებით. უნდა ითქვას, რომ სი ძინპინს ეს სტრატეგია არცთუ ისე ცუდად გამოსდის: მაგალითად, იტალიასთან მიმართებით. დიდი შვიდეულის ერთ-ერთ წევრ იტალიის საგარეო საქმეთა მინისტრ ლუიჯი დი მაიოსთან ჩინეთის პირველმა დიპლომატმა ვან იმ სატელეფონო საუბრისას იმედი გამოთქვა, რომ ევროპა შეძლებს საკუთარი სტრატეგიული ავტონომიის ხარისხობრივად ზრდას და არ გახდება ცალკეული ქვეყნების მხრიდან (კოლმეურნეობის თავმჯდომარის სახელს არ ვასახელებთ) ანტიჩინური პოლიტიკის მძევალი. მისივე მტკიცებით, ადამიანის უფლებების დაცვა და ეკონომიკა ასევე არ უნდა გახდეს პოლიტიკური ურთიერთობების გარკვევის არეალი. იტალიის საგარეო საქმეთა მინისტრმა თავის მხრივ განაცხადა, რომ მიესალმება „სარტყლისა და გზის“ ფარგლებში ჩინეთთან თანამშრომლობას და ზოგადად ორ ქვეყანას შორის იმდენად კარგი ურთიერთობებია, რომ ისინი არათუ მოწინააღმდეგეები, არამედ კარგი მეგობრები არიან. მოგება და წაგება რომ ძმები არიან, ვიცით, მაგრამ მეგობრობა და მტრობა რომ ერთად ნამდვილად ვერ გამოვა, ესეც ყველამ ვიცით.
აშშ-ს ევროკავშირის გარდა სხვა მნიშვნელოვანი მოკავშირეებიც ჰყავს, მათ შორის, პირველ რიგში, დიდი ბრიტანეთი. ასევე, ჩინეთის შეკავების საქმეში აშშ-ის მხარდამხარ სავარაუდოდ დადგებიან კანადა, იაპონია, სამხრეთი კორეა და ავსტრალია. ნამდვილად დიდი მნიშვნელობა ექნება, თუ ვინ შეძლებს ინდოეთის გულის მოგებას. თუმცა, ამ ქვეყნების მიმართ ჩემი უღრმესი პატივისცემის მიუხედავად, კვადრატს, რომელშიც იმოძრავებს მსოფლიო, განსაზღვრავს აშშ, ჩინეთი, ევროკავშირი და… სამწუხაროდ, რუსეთი.
დატოვე კომენტარი
