18 ნოემბერს რუსეთის სახელმწიფო ენერგოკომპანია „გაზპრომმა“ განაცხადა, რომ ის აზერბაიჯანისთვის დაახლოებით ერთი მილიარდი კუბური მეტრის მოცულობის ბუნებრივი აირის მიწოდებას აპირებს. რუსეთიდან ენერგორესურსის მიღებით ბაქო ცდილობს როგორც შიდა სამომხმარებლო, ასევე აზერბაიჯანული ბუნებრივი აირის იმპორტიორი საქართველო, თურქეთი და ევროკავშირი შეუფერხებლად დააკმაყოფილოს. 18 ივლისს დადებული ურთიერთგაგების მემორანდუმის მიხედვით, აზერბაიჯანიდან ბუნებრივი აირის ექსპორტი ევროკავშირში 12 მილიარდ კუბურ მეტრამდე გაიზრდება 2022 წლის დასასრულისთვის, ხოლო 2027 წლისთვის მისი მოცულობა 20 მილიარდ კუბურ მეტრს მიაღწევს, რაც მაქსიმალური რაოდენობის ენერგორესურსია, რომლის გატარებაც სამხრეთ გაზსადენის კორიდორს შეუძლია. ბუნებრივი აირის ექსპორტის გაზრდა ევროკავშირს ენერგოიმპორტის დივერსიფიკაციასა და რუსული ბუნებრივი აირის უკვე შეწყვეტილ იმპორტზე დამოკიდებულების შემცირებაში დაეხმარება. თუმცა, მიუხედავად იმისა, რუსეთიდან ბუნებრივი აირის შესყიდვა აზერბაიჯანს ზამთარში მზარდი მოთხოვნის დაკმაყოფილებაში დაეხმარება, მან შესაძლოა ხელი შეუშალოს აზერბაიჯანსა და ევროკავშირს შორის დადებული ენერგიის ექსპორტის გაზრდაზე ხელშეკრულების განხორციელებას.
მოახლოებულ ზამთარში რუსული ბუნებრივი აირის იმპორტი აზერბაიჯანს შიდა მოთხოვნის დაკმაყოფილებასა და ბრიუსელისთვის დაპირებული რაოდენობის ენერგორესურსის გამოყოფაში დაეხმარება. მართალია, ევროკავშირის მიერ რუსეთის მიმართ დაწესებული სანქციები აზერბაიჯანს არ ეხება და ბაქოს შეუძლია, იმდენი ბუნებრივი აირი მიიღოს რუსეთისგან, რამდენიც სურს, მოსკოვთან დადებული შეთანხმება ევროკავშირისა და აზერბაიჯანის ხელშეკრულების პოლიტიკურ განზრახვას ეწინააღმდეგება, რაც სწორედ ევროკავშირის მიერ რუსულ ენერგოიმპორტზე დამოკიდებულების შემცირებაა. რუსული „დახმარების“ შედეგად აზერბაიჯანიდან ბუნებრივი აირის ევროკავშირში იმპორტის გაზრდა ბრიუსელის ევროკავშირის ენერგობაზრის დივერსიფიკაციის მცდელობას ძირს უთხრის როგორც მოკლე, ასევე გრძელვადიან პერიოდში, რადგან რუსეთს ნებისმიერ დროს შეუძლია, აზერბაიჯანს ენერგომიწოდება შეუწყვიტოს და ევროკავშირის ენერგოიმპორტის მოცულობა შეამციროს.
აღსანიშნავია, რომ აზერბაიჯანს თავად არ შეუძლია ევროკავშირში იმპორტირებისთვის საჭირო 12 მილიარდი კუბური მეტრის მოცულობის ბუნებრივი აირის წარმოება და ტრანსპორტირება. ქვეყნის შეზღუდული პროდუქციის ფონზე კი ბრიუსელისთვის გაზრდილი ენერგოიმპორტი მთლიანად რუსულ „დახმარებაზე“ იქნება დამოკიდებული. ამასთანავე, ახალი ველების ათვისებისთვის ჯერ კიდევ არ არსებობს საკმარისი ინვესტიცია, რის გამოც მოკლევადიან პერიოდში გამოსავალი შეიძლება, თურქმენეთიდან ბუნებრივი აირის იმპორტი იყოს. ამ გეგმის განხორციელება შესაძლოა, ბაქოსა და თეირანს შორის 2021 წლის დეკემბერს დადებული ხელშეკრულების ფარგლებში მოხდეს. მოცემული შეთანხმების მიხედვით, თურქმენეთი 1,5-დან 2 მილიარდ კუბურ მეტრ ბუნებრივ აირს მიაწვდის ჩრდილო-აღმოსავლეთ ირანს, ხოლო ირანი კი – აზერბაიჯანს. თუმცა შეთანხმების ამჟამინდელი მდგომარეობა გაურკვეველია. აზერბაიჯანის მიერ რუსეთთან ხელშეკრულების მოულოდნელად დადება ეჭვს ბადებს, რომ ბაქოსა და თეირანს შორის დადებული ხელშეკრულება ორ ქვეყანას შორის არსებული დაძაბული ურთიერთობების ფონზე შესაძლოა, წელს არ განხორციელდეს. ამ საკითხების გათვალისწინებით კი რთულია აზერბაიჯანისთვის ბრალის დადება საკუთარი ეკონომიკური ინტერესების წინა პლანზე დაყენებისთვის. ამავდროულად, ევროკავშირსაც ჯერჯერობით არ მოუზიდავს აზერბაიჯანში ბუნებრივი აირის მომპოვებელი ველების განვითარებისთვის საჭირო მძლავრი ინვესტიციები.
აზერბაიჯანს ენერგოდეფიციტის დროს ევროპისთვის მნიშვნელოვანი დახმარების გაწევის შესაძლებლობა არა აქვს, რაც, ძირითადად, ბუნებრივი აირის მომპოვებელი ველების განუვითარებლობითა და გაზსადენის მცირე მოცულობით არის გამოწვეული. აზერბაიჯანი ბუნებრივი აირის მომპოვებელ რამდენიმე ველს ფლობს კასპიის ზღვაში, რომელთა უმრავლესობაც ამჟამად ან ათვისების პროცესშია, ან საჭირო ინვესტიციების მოლოდინში. მიუხედავად ამისა, მეტი ინვესტიცია კვლავ საჭიროა ორივე ქვეყნის ენერგოექსპორტის გასაზრდელად. ბუნებრივი აირის გაზრდილი პროდუქცია და ევროპაში მზარდი მოთხოვნა არსებული ტრანსადრიატიკის სადენის გაფართოების აუცილებლობას დღის წესრიგში უფრო მნიშვნელოვნად აყენებს. სომხეთის ენერგოპროექტებში ჩართვაც ხელსაყრელი იქნებოდა და ამავდროულად ხელს შეუწყობდა არსებული ვითარების უკეთ მოგვარებას.
აზერბაიჯანის მიერ ბუნებრივი აირის რუსეთიდან იმპორტირება ევროკავშირის ენერგოდივერსიფიკაციის მცდელობას გარკვეულწილად საფრთხეში აყენებს. თუმცა იმის გათვალისწინებით, რომ აზერბაიჯანს არ შეუძლია ახლო მომავალში საკუთარი ენერგოექსპორტის მნიშვნელოვნად გაზრდა, მოსკოვი ვერ შეძლებს ბრიუსელის წინააღმდეგ ახალი ბერკეტის მოპოვებას. მომავალ ზამთარში აზერბაიჯანს ჯამში რუსული ექსპორტის მხოლოდ დაახლოებით 8%-ის დაკმაყოფილება შეეძლება და მხოლოდ 14%-ისა – 2027 წლისთვის (როგორც ივლისის მემორანდუმშია გათვალისწინებული). აქედან გამომდინარე, აზერბაიჯანიდან ევროპულ ბაზარზე დამატებითი მოცულობის ბუნებრივი აირის ექსპორტირების დაწყებას შესაძლოა, ათ წელზე მეტიც კი დასჭირდეს. ამ პრობლემის დასაძლევად ევროკავშირმა არსებული სადენების განსავითარებლად, პოტენციური ველების გამოსაკვლევად და, აქედან გამომდინარე, ბუნებრივი აირის მეტი რაოდენობით ასათვისებლად მეტი ინვესტიცია უნდა მოიზიდოს.
დატოვე კომენტარი
