დამოკიდებულებისა და განწყობების კვლევა საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამის ტარიფებთან
და პოლიტიკის დაანონსებულ ცვლილებებთან დაკავშირებით
საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამის შესახებ ბევრი კრიტიკა ისმის – ზოგჯერ სამართლიანი, ზოგჯერ უსამართლო, თუმცა სამედიცინო სფერო მოკლებულია საფუძვლიან და დეტალურ განხილვებსა და ანგარიშებს, სადაც მტკიცებულებებზე დაფუძნებული, არგუმენტირებული მსჯელობა იქნება საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამის გარშემო. კვლევამ, რომელიც ორი არასამთავრობო ორგანიზაციის ეგიდით ჩატარდა 2021 წლის ოქტომბერ-დეკემბერში, შეისწავლა სხვადასხვა დაინტერესებული მხარის განწყობები და დამოკიდებულება საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამის ფარგლებში მომსახურების დადგენილ ტარიფებთან და მიმდინარე ტარიფიკაციის პროცესთან დაკავშირებით. იგი მიზნად ისახავდა მტკიცებულებების შექმნას და პრობლემების აღწერას კონკრეტულად საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამის ტარიფებთან დაკავშირებით. კვლევა განხორციელდა შერეული მეთოდოლოგიით, რომელიც მოიცავდა სამაგიდო კვლევას, თვისებრივ კვლევას და რაოდენობრივ კვლევას.
მოცემული კვლევის ფარგლებში რამდენიმე მნიშვნელოვანი მიგნება გამოიკვეთა, რომლებიც გვინდა, რომ გაგიზიაროთ და სამსჯელოდ გამოვიტანოთ ფართო აუდიტორიის წინაშე.
საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამის მიერ სამედიცინო მომსახურების ფასის დადგენის პროცესი არ არის გამჭვირვალე. კერძოდ, პროცესის გამჭვირვალობასთან დაკავშირებით განსხვავებული აზრი აქვთ რესპონდენტების განსხვავებულ ჯგუფებს: სახელმწიფოს წარმომადგენლები ფიქრობენ, რომ ფასის დადგენის პროცესი გამჭვირვალედ მიმდინარეობდა და უზრუნველყოფილი იყო პროვაიდერების თანამონაწილეობა. პროვაიდერები და საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ექსპერტები კი აცხადებენ, რომ გარკვეული კომუნიკაცია არსებობდა დაინტერესებულ მხარეებთან, თუმცა ფასის დადგენის შესახებ გადაწყვეტილება სამინისტროს მიერ ერთპიროვნულად იქნა მიღებული, სადაც გადამწყვეტი იყო პროგრამისთვის გამოყოფილი ბიუჯეტის მოცულობა. მთავარი რაც არის – სამინისტროს არასოდეს ჰქონია მომსახურების ფასწარმოქმნის გაწერილი მეთოდოლოგია. ზოგიერთი ექსპერტი ვარაუდობს, რომ გადაწყვეტილების მიმღები პირები თავიდან ირიდებდნენ მკაფიოდ გაწერილი მეთოდოლოგიის შემუშავებას, რომელიც ტარიფიკაციის პროცესს გარკვეულ ჩარჩოში მოაქცევდა და არაპროგნოზირებადი გამოწვევების შემთხვევაში სამინისტროს ლავირების შესაძლებლობას შეუზღუდავდა.
ფასების კორექტირება პრაქტიკულად არ მომხდარა 2013 წლიდან, პროვაიდერები ღიად საუბრობენ, რომ ამჟამად არსებული დაბალი ფასები რისკს უქმნის სამედიცინო დაწესებულებების ფინანსურ მდგრადობას და სამედიცინო მომსახურების ხარისხს. აღსანიშნავია, რომ ჰოსპიტალური მომსახურების ტარიფები ძალიან დაბალია და კლინიკებს ფინანსურად აზარალებს. 2013 წელს დადგენილი ფასები არაადეკვატურად დაბალია. 2013 წლიდან დღემდე რამდენიმე ცვლილება განხორციელდა, რომლებიც მხოლოდ ფასის შემცირებაზე იყო ორიენტირებული, და განსაკუთრებული აქცენტი გაკეთდა 2019 წელს მიღებულ 520-ე სამთავრობო დადგენილებაზე და მისგან გამომდინარე ნეგატიურ გავლენაზე.
ერთი შეხედვით, საქართველოს მოქალაქეებს ეს პრობლემები თითქოს დიდად არ ეხებათ, მაგრამ გრძელვადიან პერსპექტივაში ისევ და ისევ პაციენტებზე აისახება სამედიცინო მომსახურების ხარისხის კუთხით. პაციენტების საუკეთესო ინტერესების შესრულება უნდა იყოს გათვალისწინებული ნებისმიერი საკითხის დაგეგმვის დროს. სახელმწიფოს მიერ ჯანდაცვაზე მზარდი დანახარჯების მიუხედავად, საქართველოში ჯანდაცვაზე ჯიბიდან გადახდის წილი მაღალი რჩება და იზრდება პაციენტების გამაღარიბებელი კატასტროფული დანახარჯების წილი. ყველა რესპონდენტი აცხადებს, რომ პაციენტისთვის ყველაზე მძიმე ფინანსური ტვირთია მედიკამენტების შეძენა. როგორც წესი, სახელმწიფო არ აკონტროლებს/არ არეგულირებს მომსახურების ფასს, პაციენტისთვის რთულია, გაერკვეს, რა სერვისში რა მოცულობის თანხის გადახდა უწევს. ამიტომ ხშირ შემთხვევაში პაციენტები გაურკვევლობაში არიან.
ასევე ერთმანეთის საწინააღმდეგო განწყობები გამოიკვეთა 520-ე დადგენილებასთან დაკავშირებით. კერძო პროვაიდერებისა და ექსპერტების უმრავლესობა აღნიშნავს, რომ 2019 წელს სახელმწიფოს მიერ კარდიოქირურგიისა და გარკვეული ინტენსიური თერაპიის მომსახურებისათვის შემოთავაზებული ფიქსირებული ტარიფები მხოლოდ ერთ მიზანს ისახავდა, რომ შეეკავებინათ საბიუჯეტო დანახარჯები, ხოლო სხვა რისკები, მათ შორის მომსახურების ხარისხისა და კლინიკების ფინანსური მდგრადობის რისკები, გათვლილი არ იყო. უნდა აღინიშნოს, რომ ინტერვიუების ჩატარების პერიოდში სამინისტროს წარმომადგენლებს მიაჩნდათ, რომ პროვაიდერების უკმაყოფილებამ 520-ე დადგენილების გამო სიმწვავე უკვე დაკარგა და სექტორი აგრძელებს კონსტრუქციულ თანამშრომლობას სამინისტროსთან დაგეგმილი ტარიფიკაციის პროცესში, რომელიც ეტაპობრივად სხვა დარგებსაც შეეხება.
ასევე გაურკვეველი მდგომარეობაა დიაგნოზთან შეჭიდული ჯგუფების (ე.წ. DRG) დანერგვასთან დაკავშირებით. DRGსისტემის ეტაპობრივად განხორციელება უკვე დაწყებულია – აცხადებს ჯანდაცვის სამინისტრო. ექსპერტები კი უკმაყოფილებას გამოთქვამენ პროცესის გაჭიანურების გამო. მეტიც, ჯერ კიდევ გაურკვეველია სამინისტროს გადაწყვეტილება DRGსისტემის ფართო დანერგვის აუცილებლობისა და ვადების შესახებ.
კვლევამ ასევე აჩვენა, რომ არაადეკვატური ტარიფებისგან გამომდინარე ნეგატიური სტიმულები შეიძლება ჰქონდეს კერძო პროვაიდერებს. აღსანიშნავია, რომ არც ერთი რესპონდენტი არ ეწინააღმდეგება ტარიფიკაციის პროცესს, თუმცა პროვაიდერები და ექსპერტები მოითხოვენ, რომ ეს პროცესი იყოს გამჭვირვალე და უზრუნველყოფილი იყოს ყველა დაინტერესებული მხარის მონაწილეობა. პროვაიდერთა და ექსპერტთა დიდი ნაწილი აღნიშნავს, რომ ტარიფიკაციის პროცესი არ უნდა იყოს ფოკუსირებული ფასების მექანიკურ შემცირებაზე, არამედ უნდა მოხდეს ხარისხიანი სამედიცინო მომსახურების რაციონალური განფასება მკაფიოდ გაწერილი ფასწარმოქმნის ინსტრუმენტით.
გამოკითხვის დროს რესპონდენტებმა გააჟღერეს რამდენიმე სარეკომენდაციო ხასიათის მოსაზრება, რომელთა მოკლე ჩამონათვალი მოცემულია ქვემოთ, ხოლო მეტი ინფორმაცია წარმოდგენილია კვლევის ანგარიშში.
- საერთაშორისო და ადგილობრივი ექსპერტების მიერ გაცემული რეკომენდაციების დროულად და პარალელურ რეჟიმში განხორციელება;
- გაგრძელდეს დაგეგმილი სტრატეგიების განხორციელება მიმართულებით: ა) ერთიანი სატარიფო პოლიტიკის შემუშავება; ბ) დიაგნოზზე შეჭიდული ჯგუფების სისტემის დანერგვა; გ) სელექციური კონტრაქტირება; დ) პირველადი ჯანდაცვის რეფორმის გზამკვლევის განხორციელება;
- გრძელვადიანი ჯანდაცვის პოლიტიკის შემუშავება;
- გადაიხედოს სჯპ-ის დიზაინი: რა ტიპის სერვისებს, რა მოცულობით და მოსახლეობის რომელი ჯგუფებისთვის თანაგადახდის რა სისტემით დააფინანსებს სახელმწიფო;
- პროგრამის დიზაინი არათუ უნდა კრძალავდეს, არამედ ახალისებდეს სადაზღვევო პაკეტების შეძენის შესაძლებლობას პროგრამის მოსარგებლეთა მიერ;
- პროგრამის ადმინისტრირების ცვლილება და შუამავლის რგოლის ჩართვა, რომელთა ვალდებულება გახდება სერვისების უტილიზაციის მართვა (დამოუკიდებელი მესამე მხარე, ან სადაზღვევო კომპანიების შუამავლობით);
- სჯპ-ის მართვის, ხარისხის კონტროლისა და მონიტორინგის გაუმჯობესება; რელევანტური და სპეციფიკური ინდიკატორების შემუშავება, მათ შორის პირველადი ჯანდაცვის ეფექტიანობის შესაფასებლად ე.წ. Ambulatory Care Sensitive Conditions (ACSC) ანალიზი;
- 520-ე დადგენილებიდან გამომდინარე შედეგებისა და პროგნოზების ანალიზი და დადგენილების რევიზია შესაბამისად;
- ფასწარმოქმნის გაწერილ მეთოდოლოგიაზე შეთანხმება;
- პაციენტებისთვის არჩევანის უფლება – ე.წ. balance billing-ის დაშვება იმ პირობით, რომ სახელმწიფოს მხრიდან მოხდება კოდების მიხედვით მომსახურების ფასის ზედა ზღვრის დადგენა;
- ძვირად ღირებული სამედიცინო მასალის შესყიდვებისას სახელმწიფოს მოლაპარაკების უფლების გამოყენება და კონსოლიდირებული ტენდერის გზით დანახარჯების ოპტიმიზაცია;
- ადამიანური რესურსების მართვა და სწორი ბალანსი ძვირად ღირებულ ექიმის მომსახურებასა და საშუალო მედპერსონალის მომსახურებას შორის.
გვჯერა, კვლევის ფარგლებში მოგროვილი ინფორმაცია და დაინტერესებულ მხარეთა მიერ გაჟღერებული სარეკომენდაციო ხასიათის მოსაზრებები ღია დიალოგის დაწყებას წაახალისებს, რაც ხელს შეუწყობს საჯარო და კერძო პარტნიორული ურთიერთობების გაუმჯობესებას. პოლიტიკის დიალოგისა და გადაწყვეტილებების მიღების მხოლოდ გამჭვირვალე და მონაწილეობით პროცესს შეეძლება, იპოვოს მოსახლეობის, სახელმწიფოსა და კერძო სექტორის ინტერესთა თანაკვეთის წერტილები, და რაციონალური, მტკიცებულებებზე დაფუძნებული და დაბალანსებული პოლიტიკის ცვლილებებით რეალისტური გახადოს ქვეყნის სწრაფვა უნივერსალური ჯანდაცვისკენ.
დატოვე კომენტარი
